Veel mensen beschouwen empathie als altijd goed en voorbeeldig. Maar er is ook empathie-kritiek van vooraanstaande psychologen en filosofen.
Empathie-kritiek
In aansluiting aan de psycholoog Paul Bloom pleit ook de Nederlandse filosoof Ignaas Devisch tegen een overschot aan (emotioneel gebaseerde) empathie en voor een meer cognitief gebaseerde compassie:
“…doen wat goed aanvoelt vanuit je empathisch vermogen is niet noodzakelijk gelijk aan zo goed mogelijk doen”
Muziek heeft sterke effecten op de mens. Muziek maakt emoties los, en herinneringen. Ook demente mensen kunnen via muziek herinneringen oproepen. Mijn zwaar zieke vader, die al lang niet meer kon praten, kon wel nog – zoals vele dementerende ouderen – liederen gedeeltelijk meezingen, iets dat hartbrekend ontroerend was.
Muziek en herhaling: Brahms met variaties over Händel
In de laatste tijd zijn veel interessante artikelen en boeken verschenen over de invloed van muziek op emoties en geheugen, over muziek en het brein, en over de functie van herhalingen en variaties in de muziek.
Daniel J. Levitin schrift in Ons muzikale brein. Wat muziek met ons doet (2006/2013)
“Het geheugen heeft zo’n grote invloed op de ervaring van het luisteren naar muziek dat het niet overdreven is om te zeggen dat er zonder geheugen geen muziek zou zijn. Muziek is gebaseerd op herhaling, zoals is opgemerkt door vele theoretici en filosofen […] Muziek werkt omdat we ons de tonen herinneren die we net gehoord hebben en die relateren aan de tonen die op dit moment gespeeld worden. Die groepen tonen – frases – kunnen misschien later in het stuk terugkeren in een variatie of een transpositie die ons geheugen prikkelt en tegelijk onze emotionele centra activeert. “ (p 165)
Hij wijst naar een hersenstructuur, de amygdala, die geactiveerd wordt door muziek, maar
“[…] niet door willekeurige verzamelingen geluiden of muzikale tonen. Als herhaling vakkundig wordt toegepast door een goede componist, is het emotioneel bevredigend voor onze hersenen, en dat maakt de luisterervaring zo aangenaam ( p 165 f]
De amygdala legt verbanden tussen informatie die van verschillende zintuigen afkomstig is en koppelt deze aan emoties:
“De amygdala speelt een belangrijke rol bij het vormen en opslaan van herinneringen aan emotionele gebeurtenissen. Daarbij wordt informatie die afkomstig is van verschillende zintuigen geïntegreerd.”(Wikipedia)
Nieuw onderzoek laat zien dat de emoties die door muziek worden gewekt, zoals ontroering, sterk verschillen van alledaagse gevoelens. Ook voelt verdriet opgeroepen door muziek juist aangenaam door de troostende werking van de muziek. (Stefan Koelsch, Brain correlates of music-evoked emotions).
Daniel J. Levitin schrijft: “De belonende en versterkende aspecten van het luisteren naar muziek lijken […] te worden veroorzaakt door een stijgende dopaminespiegel in de nucleus accumbens .”( p 189) Dopamine speelt een grote rol bij het ervaren van genot, blijdschap en welzijn.
De Dopaminespiegel stijgt niet alleen op muzikaal spannende passages, maar juist daarvoor, dus bij de anticipatie van een spannende passage:
“But what may be most interesting here is when this neurotransmitter is released: not only when the music rises to a peak emotional moment, but also several seconds before, during what we might call the anticipation phase.
The idea that reward is partly related to anticipation (or the prediction of a desired outcome) has a long history in neuroscience. Making good predictions about the outcome of one’s actions would seem to be essential in the context of survival, after all. And dopamine neurons, both in humans and other animals, play a role in recording which of our predictions turn out to be correct.”
So each act of listening to music may be thought of as both recapitulating the past and predicting the future. When we listen to music, these brain networks actively create expectations based on our stored knowledge.
Composers and performers intuitively understand this: they manipulate these prediction mechanisms to give us what we want — or to surprise us, perhaps even with something better.”
En dit alles geldt niet alleen voor muziek, maar ook voor poëzie:
“Rillingen over de rug. Een tintelend gevoel dat door uw ruggenmerg gaat en kortstondig kippenvel veroorzaakt. Zo zorgt muziek voor een plezierige sensatie. Uit recent onderzoek, gepubliceerd in het Journal of Consciousness Studies, blijkt dat een emotioneel geladen tekst of gedicht u hetzelfde gevoel kan geven.”
De lucht scheen blinkend door de blaren, bleek en volmaakt als glas geslepen. Met vaste manlijke gebaren werden de horens aangegrepen, en luidkeels zonder enig schromen spoot de muziek tussen de bomen; heldhaftig, trots. Een onverbloemde voor elk verstaanbare muziek, die aan het ademloos publiek ieder gevoel met name noemde. En even plots werd dit geklater gedempt, twee koopren kelen weenden… -over het donkergroene water gleden twee smalle witte eenden geluidloos als een droombeeld voort- De horens, smekend en gesmoord schenen hen dringend iets te vragen hen volgens met haast menslijk klagen.
Een warm en onverwacht verdriet, eerbied voor de gewoonste dingen, neiging om hardop mee te zingen. en dan te huilen om dit lied ontstond in mijn verwend gemoed. Ik voelde me bedroefd en goed.
Maria Vasalis, uit Parken en woestijnen, uitgeverij van Oorschot 1940
Eerder heb ik over brein, emotie en muziek geschreven. Op deze blog is vervolgens een uitgebreide discussie ontstaan over linker- en rechterhersenhelft.
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.