EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing ) is een therapie die vaak en succesvol bij psychotrauma‘s van verschillende aard wordt ingezet. Veel mensen houden na afschuwelijke traumatische gebeurtenissen psychische problemen. Soms is dit ook het geval na minder ingrijpende belevenissen. De negatieve gevolgen van grote en kleine trauma´s kunnen bijvoorbeeld zijn: dwangmatig opnieuw beleven van de traumatische ervaring, dissociatie, verdringing, angstreacties of een negatief zelfbeeld. In zware gevallen kunnen trauma‘s tot een posttraumatische stressstoornis leiden.
Gedragstherapie biedt verschillende behandelingsmogelijkheden bij psychotrauma‘s, onder andere Imaginaire Exposure of Prolonged Exposure (PE)- therapie, waarbij de cliënt de traumatische belevenissen herleeft onder begeleiding, totdat gewenning optreedt, en de stimulus van de herinnering geen stressreactie meer uitlokt.
Posttraumatische groei is een term die verwijst naar positieve psychologische veranderingen die als gevolg van een ongeval, trauma en andere moeilijkheden van het leven kunnen optreden. Na trauma en ongeluk worden niet altijd de symptomen van stress en PTSS (posttraumatische stressstoornis) vastgesteld, maar kan op den duur ook succesvolle persoonlijke groei plaats vinden.
Primo Levi schrijft bijvoorbeeld over het proces van rijping en ervaring, die hij zelfs in een concentratiekamp heeft ondergaan (“salvation through action” waarvoor hij een nieuwe term vindt: salvaction), en Viktor Frankl heeft zijn verblijf in een concentratiekamp verwerkt in het boek Man’s Search for Meaning (Duits: Trotzdem Ja zum Leben sagen). Frankl concludeert uit zijn ervaring dat psychologische reacties niet alleen het gevolg van de omstandigheden van het leven zijn, maar dat ook bij ernstig lijden nog een vrijheid van keuze is.
Posttraumatische groei is een term die verwijst naar positieve psychologische veranderingen die als gevolg van een ongeval, trauma en andere moeilijkheden van het leven kunnen optreden. Na trauma en ongeluk worden niet altijd de symptomen van stress en PTSS (posttraumatische stressstoornis) vastgesteld, maar kan op den duur ook succesvolle persoonlijke groei plaats vinden.
Primo Levi schrijft bijvoorbeeld over het proces van rijping en ervaring, die hij zelfs in een concentratiekamp heeft ondergaan (“salvation through action” waarvoor hij een nieuwe term vindt: salvaction), en Viktor Frankl heeft zijn verblijf in een concentratiekamp verwerkt in het boek Man’s Search for Meaning (Duits: Trotzdem Ja zum Leben sagen). Frankl concludeert uit zijn ervaring dat psychologische reacties niet alleen het gevolg van de omstandigheden van het leven zijn, maar dat ook bij ernstig lijden nog een vrijheid van keuze is.
Muziek heeft sterke effecten op de mens. Muziek maakt emoties los, en herinneringen. Ook demente mensen kunnen via muziek herinneringen oproepen. Mijn zwaar zieke vader, die al lang niet meer kon praten, kon wel nog – zoals vele dementerende ouderen – liederen gedeeltelijk meezingen, iets dat hartbrekend ontroerend was.
Muziek en herhaling: Brahms met variaties over Händel
In de laatste tijd zijn veel interessante artikelen en boeken verschenen over de invloed van muziek op emoties en geheugen, over muziek en het brein, en over de functie van herhalingen en variaties in de muziek.
Daniel J. Levitin schrift in Ons muzikale brein. Wat muziek met ons doet (2006/2013)
“Het geheugen heeft zo’n grote invloed op de ervaring van het luisteren naar muziek dat het niet overdreven is om te zeggen dat er zonder geheugen geen muziek zou zijn. Muziek is gebaseerd op herhaling, zoals is opgemerkt door vele theoretici en filosofen […] Muziek werkt omdat we ons de tonen herinneren die we net gehoord hebben en die relateren aan de tonen die op dit moment gespeeld worden. Die groepen tonen – frases – kunnen misschien later in het stuk terugkeren in een variatie of een transpositie die ons geheugen prikkelt en tegelijk onze emotionele centra activeert. “ (p 165)
Hij wijst naar een hersenstructuur, de amygdala, die geactiveerd wordt door muziek, maar
“[…] niet door willekeurige verzamelingen geluiden of muzikale tonen. Als herhaling vakkundig wordt toegepast door een goede componist, is het emotioneel bevredigend voor onze hersenen, en dat maakt de luisterervaring zo aangenaam ( p 165 f]
De amygdala legt verbanden tussen informatie die van verschillende zintuigen afkomstig is en koppelt deze aan emoties:
“De amygdala speelt een belangrijke rol bij het vormen en opslaan van herinneringen aan emotionele gebeurtenissen. Daarbij wordt informatie die afkomstig is van verschillende zintuigen geïntegreerd.”(Wikipedia)
Nieuw onderzoek laat zien dat de emoties die door muziek worden gewekt, zoals ontroering, sterk verschillen van alledaagse gevoelens. Ook voelt verdriet opgeroepen door muziek juist aangenaam door de troostende werking van de muziek. (Stefan Koelsch, Brain correlates of music-evoked emotions).
Daniel J. Levitin schrijft: “De belonende en versterkende aspecten van het luisteren naar muziek lijken […] te worden veroorzaakt door een stijgende dopaminespiegel in de nucleus accumbens .”( p 189) Dopamine speelt een grote rol bij het ervaren van genot, blijdschap en welzijn.
De Dopaminespiegel stijgt niet alleen op muzikaal spannende passages, maar juist daarvoor, dus bij de anticipatie van een spannende passage:
“But what may be most interesting here is when this neurotransmitter is released: not only when the music rises to a peak emotional moment, but also several seconds before, during what we might call the anticipation phase.
The idea that reward is partly related to anticipation (or the prediction of a desired outcome) has a long history in neuroscience. Making good predictions about the outcome of one’s actions would seem to be essential in the context of survival, after all. And dopamine neurons, both in humans and other animals, play a role in recording which of our predictions turn out to be correct.”
So each act of listening to music may be thought of as both recapitulating the past and predicting the future. When we listen to music, these brain networks actively create expectations based on our stored knowledge.
Composers and performers intuitively understand this: they manipulate these prediction mechanisms to give us what we want — or to surprise us, perhaps even with something better.”
En dit alles geldt niet alleen voor muziek, maar ook voor poëzie:
“Rillingen over de rug. Een tintelend gevoel dat door uw ruggenmerg gaat en kortstondig kippenvel veroorzaakt. Zo zorgt muziek voor een plezierige sensatie. Uit recent onderzoek, gepubliceerd in het Journal of Consciousness Studies, blijkt dat een emotioneel geladen tekst of gedicht u hetzelfde gevoel kan geven.”
De lucht scheen blinkend door de blaren, bleek en volmaakt als glas geslepen. Met vaste manlijke gebaren werden de horens aangegrepen, en luidkeels zonder enig schromen spoot de muziek tussen de bomen; heldhaftig, trots. Een onverbloemde voor elk verstaanbare muziek, die aan het ademloos publiek ieder gevoel met name noemde. En even plots werd dit geklater gedempt, twee koopren kelen weenden… -over het donkergroene water gleden twee smalle witte eenden geluidloos als een droombeeld voort- De horens, smekend en gesmoord schenen hen dringend iets te vragen hen volgens met haast menslijk klagen.
Een warm en onverwacht verdriet, eerbied voor de gewoonste dingen, neiging om hardop mee te zingen. en dan te huilen om dit lied ontstond in mijn verwend gemoed. Ik voelde me bedroefd en goed.
Maria Vasalis, uit Parken en woestijnen, uitgeverij van Oorschot 1940
Aangeleerde hulpeloosheid is een van de belangrijkste concepten in de klinische psychologie. Dit model beschrijft het ontstaan van depressie als een leerproces, waar mensen leren dat zij hun omgeving niet kunnen beïnvloeden, zelfs als zij feitelijk wel degelijk invloed hebben. Na traumatische ervaringen en situaties met verlies van controle onderschatten mensen hun werkelijke invloed. Zij ervaren cognitief controleverlies en emotioneel voelen zij zich gedeprimeerd. Maar met behulp van psychologische begeleiding en cognitieve gedragstherapie kunnen ze opnieuw leren hun leven te beïnvloeden en controle te ervaren.
De theorie van aangeleerde hulpeloosheid, die veel mensen heeft geholpen hun depressieve klachten via gedragstherapie te overwinnen gaat terug tot Martin Seligmans experimenten met elektrische schok bij honden.
Martin Seligman
Als honden in een bepaalde situatie elektrische schokken niet kunnen vermijden, zullen zij deze ook niet meer proberen te vermijden zelfs als dit mogelijk is. Deze gruwelijke experimenten op dieren hebben geleid tot belangrijke bevindingen in het onderzoek naar depressie en psychologische behandeling van depressie, mensen kunnen de aangeleerde hulpeloosheid overwinnen en leren om na trauma’s of na reële verlies van controle hun invloed te herwinnen, en kunnen zo emotioneel, sociaal en cognitief weer herstellen en hun gedrag aan de echt gegeven mogelijkheden aanpassen.
Maar de wrede basis van deze kennis over het ontstaan van depressie, namelijk het martelen van dieren, heeft nu ook geleid tot verschrikkelijke gevolgen in de mensenmaatschappij. Terwijl Seligmann zelf zich nu helemaal op de positieve psychologie toelegt,
werden zijn bevindingen door het Amerikaanse leger als zeer interessant beoordeeld, en in samenwerking met psychologen van de APA (American Psychological Association, de zeer invloedrijke Noord-Amerikaanse organisatie voor psychologen, waarvan Seligmann ook tijdelijk voorzitter was) gebruikt voor het ontwerpen van foltering, zogenaamde white torture (slaaptekort, waterboarding enz.)
Een nieuw onafhankelijk rapport (Titel ALL THE PRESIDENT’S PSYCHOLOGISTS door auteurs onder leiding van advocaat David Hoffman) beweert dat de American Psychological Association (APA) tijdens het Bush-tijdperk in de nasleep van de terroristische aanslagen von 9/11 in het geheim met overheidsfunctionarissen samenwerkte aan een ethische rechtvaardiging van folterprogramma’s voor gevangenen. Het rapport concludeert, dat de APA in het geheim heeft samengewerkt met ambtenaren van de CIA, het Witte Huis en het ministerie van Defensie om een ethisch beleid voor de ondervraging door de veiligheidsdiensten te ontwerpen, die het CIA-marteling-programma faciliteerde.
De auteurs waarschuwen dat mensen het vertrouwen verliezen in het beroep van psycholoog als psychologen bereid zijn personen ook opzettelijk pijn toebrengen – en dit geheel afgezien van de individuele achtergrond of de motieven van het desbetreffende gemartelde individu.
Het volledige document is gebaseerd op de evaluatie van meer dan 50.000 documenten, en meer dan 200 interviews van 148 mensen – en het rechtvaardigt en verdedigt nu eindelijk na lange tijd de harde critici van de APA.
De prioriteiten van de APA waren blijkbaar PR-strategie en de uitbreiding van het beroepenveld van psychologen, in plaats van het welzijn van de ondervraagde mensen. Het rapport merkt op dat veel e-mails en discussies gaan over de mediastrategie van de APA, de maatschappelijke positie en de positionering van de APA, en hoe de APA haar invloed kan maximaliseren en de positieve relatie met het ministerie van Defensie kan uitbreiden. Er is weinig bewijs van reflecties, analyses en discussies over de beste of de juiste ethische positie, gezien de aard van het beroep en de specifieke kennis die psychologen hebben over gedachten en emoties; vaardigheden die psychologen in staat stellen zowel te genezen alsook schade toe te voegen.
Twee psychologen, James Mitchell en Bruce Jessen, ontwikkelden op basis van de theorie van de “aangeleerde hulpeloosheid” een reeks dwangtechnieken en leidden persoonlijk ondervragingen, waar ze enkele CIA-gevangenen martelden. Ze verdienden miljoenen dollars voor deze diensten. Zie ook mijn eerder bericht hierover:
De twee psychologen hadden geen ervaring als verhoorleider, geen speciale kennis van Al Qaida, geen achtergrond in de strijd tegen het terrorisme, en geen relevante culturele en taalkundige vaardigheden. Afgezien van alle grote ethische bezwaren is er ook geen enkel bewijs, dat de door hen gebruikte verhoortechnieken nuttige gegevens produceren op basis van “aangeleerde hulpeloosheid”.
Sommige psychologen beschrijven riskant Corona-gedrag als onrealistisch optimisme (Merkelbach in de NRC). Onrealistisch optimisme (optimisme bias) is een van vele systematische cognitieve denkfouten of positieve illusies, die bekend zijn uit psychologisch experimenteel onderzoek. Met name op het gebied van gezondheid van jongeren wordt veel over onrealistisch optimisme en dus verkeerde risicoinschatting (drugs, onveilig vrijen) gesproken. Onrealistisch optimisme is een menselijke eigenschap en een zeer veel voorkomende denkfout. Mensen verwachten dat pech en ongeluk hun zelf niet treft; rokers denken dat vooral andere rokers kanker krijgen (zie meer hieronder) .
Angst is een nare emotie, en liegt ten grondslag aan veel psychische stoornissen.
Maar angst kan mensen ook dichter bij elkaar brengen, zoals een aflevering van de televisieserie Big Bang Theory mooi heeft laten zien in aflevering 17 van Season 7, The Friendship Turbulance: Sheldon, die altijd geïrriteerd op Howard afgeeft en hem als minderwaardig behandelt, pakt wél Howards hand in het vliegtuig als de vlucht onrustig wordt in turbulenties. Hand in hand wachten de vrienden de landing af (in het filmpje bij 7 minuten)
Ikzelf heb eens de hand van van een wildvreemde naast me zittende man vastgepakt bij een landing in onweer…
Onderzoeker Matt Killingsworth stelde met een speciale app vast, wat mensen deden, of ze zich gelukkig voelden, en of ze met hun gedachten afdwaalden. Resultaat van 650.000 rapportages van ruim 15.000 mensen: Gefocusseerde mensen zijn gelukkiger als mensen die afdwalen.
En helaas: Mensen dwalen heel vaak af. 47% van de tijd denken mensen aan andere dingen dan aan wat ze momenteel aan het doen zijn.
Een nieuwe studie waarin mensen werden getraind om te kleuren met letters associëren heeft ook ertoe geleid dat hun IQ werd verhoogd verhoogd met een gemiddelde van 12 punten.
Het resultaat was een verrassing voor de onderzoekers die in de eerste plaats geïnteresseerd waren in het fenomeen van synesthesie.
Zimbardo Jdec – , CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6438851
is een van de klassiekers van de Sociale Psychologie, en wordt tot op de dag van vandaag besproken en bekritiseerd. Het SPE is een van de meest geciteerde studies in de Sociale Psychologie. In het experiment werden gezonde studenten willekeurig in twee groepen opgesplitst: een gevangenengroep en een bewakersgroep. Na korte tijd kwamen bewakers in de verleiding om hun macht te misbruiken en moest het experiment worden afgebroken.
Er werden en worden boek- en filmversies van dit experiment gemaakt, en het experiment heeft een rol gespeeld in het proces rond het Abu Ghraib-gevangenis, omdat Philip Zimbardo op basis van de lessen uit dit experiment als deskundige een van de bewakers verdedigde.
Op internet zijn er verschillende filmpjes te zien, zowel van het experiment zelf, alsook van Zimbardos interpretatie hiervan en zijn conclusies mbt tot Abu Ghraib:
Zimbardo interpreteerde de uitkomsten van het experiment als “situationeel”, dus situatie-afhankelijk, namelijk dat ieder mens in een bepaalde omgeving tot machtsmisbruik in staat is. Een slechte situatie zou goede mensen slecht maken.
De Britse psychologen Steve Reicher en Alex Haslam betwisten dit. Zij stellen, op basis van hun eigen BBC Gevangenis studie en real-life voorbeelden van gevangenenverzet, dat mensen niet gedachteloos toegeven aan destructieve omgevingen. Integendeel, in elke situatie heeft volgens hen degene groep de macht, die erin slaagt om een gevoel van gedeelde identiteit te creëren.
Recentelijk heeft Richard Griggs , Professor emeritus aan de universiteit van Florida, tekstboeken in de Sociale Psychologie onderzocht op de presentatie van Het SPE-onderzoek. Hij vond dat dit experiment veelal te onkritisch werd gepresenteerd, vooral in VS-leerboeken:
Zeer problematisch zijn de ethische bezwaren, die dit experiment heeft opgeroepen. In veel opzichten is het SPE een opvolger van het beroemde Migram-Experiment uit 1963, waar de bereidheid van een deelnemer werd onderzocht om gehoor te geven aan opgedragen taken van een gezaghebbende die strijdig zijn met het persoonlijke geweten van de deelnemer. Maar Zimbardo was toch heel veel verder gegaan dan Milgram: hij gaf opdracht aan de bewakers zich te misdragen:
“You can create in the prisoners feelings of boredom, a sense of fear to some degree, you can create a notion of arbitrariness that their life is totally controlled by us, by the system, you, me, and they’ll have no privacy … We’re going to take away their individuality in various ways. In general what all this leads to is a sense of powerlessness. That is, in this situation we’ll have all the power and they’ll have none.”[5]
Anders dan in het Milgram-Experiment, waar de elektrische schokken niet werkelijk werden uitgedeeld aan de afhankelijke persoon, werden de leden van de Standford-gevangenengroep psychisch en fysiek mishandeld. Zimbardo greep pas na 5 dagen in, nadat een medewerker hem confronteerde, en de ouders van een deelnemer met een advocaat dreigden .
Methodisch is dit experiment op veel manieren te bekritiseren. Toch blijven drie fundamentele resultaten overeind die ook in andere experimenten worden gevonden:
Mensen kunnen relatief makkelijk inhumaan ageren als zij menen dat een autoriteit hen dit opdraagt en de eindverantwoordelijkheid heeft (zie Milgram)
Willekeurige groepen van mensen zijn makkelijk tegen elkaar op te zetten (zie Robbers_cave_study en andere ingroup-outgroup experimenten)
Anonimiteit en dehumanisering van daders (zonnebrillen, geen namen) en/of slachtoffers (nummers, maskers) bevordert gewelddadig en afwijkend gedrag van de daders (Stanford Prison en andere experimenten)
Zijn onderzoekers in de Sociale Psychologie te links, en is dus de politieke diversiteit onder deze onderzoekers te gering? De Sociale Psychologie houdt zich bezig met thema’s zoals gender, stereotypering, macht en ongelijkheid. Zou het daarom belangrijk zijn dat er ook conservatieven deelnemen aan wetenschappelijk debat en onderzoek?
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
