Sommige psychologen beschrijven riskant Corona-gedrag als onrealistisch optimisme (Merkelbach in de NRC). Onrealistisch optimisme (optimisme bias) is een van vele systematische cognitieve denkfouten of positieve illusies, die bekend zijn uit psychologisch experimenteel onderzoek. Met name op het gebied van gezondheid van jongeren wordt veel over onrealistisch optimisme en dus verkeerde risicoinschatting (drugs, onveilig vrijen) gesproken. Onrealistisch optimisme is een menselijke eigenschap en een zeer veel voorkomende denkfout. Mensen verwachten dat pech en ongeluk hun zelf niet treft; rokers denken dat vooral andere rokers kanker krijgen (zie meer hieronder) .
(Afbeelding van Jürgen Jester via Pixabay )
Onrealistisch optimisme is diep menselijk. Maar ik ben het er niet mee eens dat riskant Coronagedrag met dit soort onverdreven optimisme te maken heeft. De risicoinschatting van de meeste mensen wat Corona betreft is namelijk meestal correct. De meeste mensen lopen op individueel niveau weinig risico. Riskant Coronagedrag kan niet worden vergeleken met roken, alcoholgebruik of gedrag in het verkeer.
Bij Corona speelt onrealistisch optimisme daarom alleen een rol bij 60-plussers, die menen zorgeloos feesten te kunnen vieren. Bij jongeren speelt iets anders, namelijk een sociaal dilemma: voor jonge mensen is het risico te verwaarlozen, al zijn er enkele gevallen die langere tijd last hebben van de gevolgen van COVID-19-ziekte. Jonge mensen lopen nauwelijks risico, maar hebben enorme nadelen van voorzichtig gedrag: minder contacten, minder lol, minder werk, minder inkomen. Het wordt hun in feite gevraagd voor anderen een stap terug te doen. Het is niet “eigen verantwoordelijkheid” wat gevraagd wordt maar prosociaal gedrag. “Mondkapjes doe je niet voor je zelf maar voor de ander”. Corona-gedrag als sociaal dilemma.
Sociale dilemma’s zijn situaties waarin individuele belangen in strijd zijn met collectieve belangen. Een egoïstische beslissing creëert dus kosten voor andere betrokkenen. Maar op de lange termijn lopen de kosten op, waardoor een situatie ontstaat waarin iedereen beter af zou zijn geweest als hij of zij niet in zijn of haar eigen belang had gehandeld.
In die zin is verantwoord gedrag voor iedereen beter. Maar mensen zijn geneigd op gevoel en korte termijn-wensen af te gaan, zeker onder stress.
De jonge generatie wordt niet ziek, en voelt zich vrij om te feesten en de regels te negeren. Maar op de langere termijn betaalt juist deze generatie met werkloosheid en zal de hoge overheidsschulden moeten afbetalen.
Op de middellange en lange termijn vallen de interesseverschillen tussen jong en oud weg.
Over mogelijke maatregelen heb ik hier geschreven.
Meer over onrealistisch optimisme (wel over risicogedrag, maar dus juist NIET over Corona-gedrag):
Onderzoekster Tali Sharot legt het op TED goed uit:
“…(onrealistisch optimisme) is onze neiging tot overschatting van de waarschijnlijkheid om goede ervaringen te hebben in ons leven en onderschatting van de waarschijnlijkheid slechte ervaringen te hebben. Dus we onderschatten de kans om kanker te krijgen, of een auto-ongeluk. We overschatten onze levensduur en carrièrevooruitzichten. Kortom, we zijn meer optimistisch dan realistisch, maar hebben daar geen idee van.”
“De meesten van ons plaatsen zichzelf boven het gemiddelde bij de meeste van deze eigenschappen. Dat is statistisch gezien onmogelijk. We kunnen niet allemaal beter zijn dan alle anderen”.
“Het is een mondiaal fenomeen. De optimisme-tendens is waargenomen in veel verschillende landen — in westerse culturen, niet-westerse culturen, bij vrouwen en mannen, bij kinderen en bij ouderen. Het is behoorlijk wijdverspreid.”
Tali Sahrot legt de neuropsychologische basis voor onrealistsich optimisme uit, en zegt ook:
“Onrealistisch optimisme kan tot gevaarlijk gedrag leiden, tot financiële fiasco’s, tot gebrekkige planning.”
Advies: In je levensplanning en bij projecten, waar anderen betrokken zijn: blijf optimistisch ( je kunt ook helemaal niet anders), maar plan met een marge, een buffer, om het onvermijdelijk overdreven optimisme te compenseren!
Zie ook Jurre van den Berg , Hou jezelf voor de gek; Ons ijdele brein, De Groene Amsterdammer, 18 December, 2013
Sharot, Tali (2011-12-06). “The optimism bias”. Current Biology. 21 (23): R941–R945
Maria Trepp