Marcel Hulspas schrijft vandaag een uitstekende column over Thierry Baudet en diens onzinnige oproep om over de islam te generaliseren.
Ik wil deze column aanvullen met informatie over Paul Cliteur, de leermeester van Thierry Baudet, een fervente advocaat van het stigmatiserende generaliseren.
Ik herhaal hieronder een oude blog van mij uit 2007.
Wie zich over de conservatieve en semi-racistische broedplaats van Nederlands uiterst rechts aan de Leidse Rechtenfaculteit (Baudet, Cliteur, Kinneging, Ellian) wil informeren, kan dit doen op mijn talrijke blogs over dit thema en op mijn internetpublicatie over de Leidse Edmund Burke Stichting.
——————————————————————————
Generaliseren en stigmatiseren in de naam van Plato
(herhaling van 12-12-2007)
De neocon Paul Cliteur probeert zijn polariserende generalisaties te verkopen als wetenschap:
“Wetenschap is generaliseren. Filosofie ook. Wie bij de particuliere geaardheid van de dingen wil blijven staan zal nooit wetenschapper worden.”[1]
Daarop zeg ik: Ook wie alleen maar of te veel generaliseert is geen goede wetenschapper. De wetenschap bestaat in een dialectisch proces dat afwisselend generaliseert en specificeert/nuanceert/differentieert. Wie over maatschappelijke tegenstellingen alleen maar generaliseert, die polariseert en discrimineert.
Kritiek mag en moet, polemiek ook. Kritiek moet specifiek zijn, en zo min mogelijk generaliseren. Cliteur:
“Wat mij ergert, is dat men mij het recht om generaliserende uitspraken te doen, wil ontzeggen.”[2]
Niemand wil hem een recht ontzeggen. Maar kritiek op hem moet geoorloofd zijn, omdat generaliserende uitspraken maatschappelijk onnodig polariserend werken.
Trots zegt Cliteur over zijn eigen doelstellingen:
“Stigmatiseren is zeker ook de bedoeling!”( Tegen de decadentie, p 41)
De tot maxime verheven generalisaties van Cliteur en zijn mede-Burkianen zijn filosofisch een gevolg van een radicaal Platoons denken, ook wel “essentialisme” genoemd.
“[Cliteur]: Ik ben een idealist.”“Cliteur [vindt] De Staat van Plato nog altijd één van de belangrijkste filosofieboeken aller tijden. Hij beaamt de kritiek die vaak op De Staat te horen is, dat het een antidemocratisch en zelfs een totalitair geschrift is. ‘In dat boek zijn de meest krankzinnige dingen te vinden.’ Maar wat hem zo aanspreekt, is de gedachte dat de staat gericht moet zijn op een bepaald ideaaltype van de staat, in ons geval de rechtsstaat. Dat idealisme vindt Cliteur ‘een mooi contrapunt voor een wijdverbreid cynisme dat in de samenleving aanwezig is. De meeste commentaren die tegenwoordig op de internationale politiek worden gegeven zijn doordrongen van een heel diep pessimisme. […] Achter zo’n humanitaire actie in Irak bijvoorbeeld, kán daarom [volgens critici] niets anders zitten dan oliebelangen. Het idealistische wereldbeeld staat daar tegenover. Daarin wordt aangenomen, dat ook staten zich kunnen laten leiden door ideële overwegingen. Het verbreiden van democratie, mensenrechten en de scheiding van kerk en staat als universele uitgangspunten, dat gaat uiteindelijk terug op platoons erfgoed, in die zin dat het idealen in deze wereld wil verwerkelijken.’ ” (Filosofie Magazine, 9-2004)
Cliteur:”‘Ik ben steeds radicaler geworden. Ik heb wat dat betreft een omgekeerde ontwikkelingsgang als Plato doorgemaakt. Plato schreef eerst De Staat, een erg radicaal boek, en daarna De Wetten, dat veel gematigder is. Ik begin juist steeds meer onvolkomenheden te zien. Sommige zaken zijn zo structureel verkeerd, dat je hard moet rammen om er doorheen te komen. Dat is een taak die ik mijzelf gesteld heb.‘ ” “(Filosofie Magazine, 9-2004)
Karl Popper heeft in zijn The open society and its enemies – een zeer kritische bespreking van Plato’s Staat – het begrip ‘essentialisme’ voor het Platoonse denken gebruikt. Daarom is het interessant de argumentatie en definitie bij Popper nog eens na te lezen:
Karl Popper: harde Plato kritiek
“I use the name methodological essentialism to characterize the view, held by Plato and many of his followers, that it is the task of pure knowledge or ‘science’ to discover and to describe the true nature of things, i.e. their hidden reality or essence. It was Plato’ s peculiar belief that the essence of sensible things can be found in other and more real things-in their primogenitors or Forms. Many of the later methodological essentialists, for instanee Aristotle, did not altogether follow him in this; but they all agreed with him in determining the task of pure knowledge as the discovery of the hidden nature or Form or essence of things. All these methodological essentialists also agreed with Plato in holding that these essences may be discovered and discerned with the help of intellectual intuition; that every essence has a name proper to it, the name af ter which the sensible things are called; and that it may be des cri bed in words. And a description of the essence of a thing they all called a ‘definitiori’ . According to methodological essentialism, there can be three ways of knowing a thing: ‘I mean that we ean know its unchanging reality or essence; and that we can know the definition of the essence; and that we can know its name. Accordingly, two questions may be formulated about any real thing … : A person may give the name and ask for the definition; or he may give the de finition and ask for the name.’ As an example of this method, Plato uses the essence of ‘even’ (as opposed to ‘odd”): ‘Number … may be a thing capable of division into equal parts. If it is so divisible, number is named “even”; and the definition of the name “even” is “a number divisible into equal parts” … And when we are given the name and asked about the definition, or when we are given the definition and asked about the name, we speak, in both cases, of one and the same essence, whether we call it now “even” or “a number divisible into equal parts”.’ After this example, Plato proceeds to apply this method to a ‘proef concerning the real nature of the soul, about which we shall hear more later.
Methodological essentialism, i.e. the theory that it is the aim of science to reveal essences and to describe them by means of definitions, can be better understood when contrasted with its opposite, methodological nominalism. Instead of aiming at finding out what a thing really is, and at defining its true nature, methodological nominalism aims at describing how a thing behaves in various circumstances, and especially, whether there are any regularities in its behaviour. In other words, methodological nominalism sees the aim of science in the description of the things and events of our experience, and in an ‘explanation’ of these events, i.e. their description with the help of universal laws.” ( p 29 f)
“As indicated by our example, methodological nominalism is nowadays fairly generally accepted in the natural sciences. The problems of the social sciences, on the other hand, are still for the most part treated by essentialist methods. This is, in my opinion, one of the main reasons for their backwardness.”
The most important meaning which he attaches to it is, I believe, practically identical with that which he attaches to the term ‘essence’. This way of using the term ‘nature’ still survives among essentialists even in our day; they still speak, for instance, of the nature of mathematics, or of the nature of inductive inference, or of the ‘nature of happiness and misery. When used by Plato in this way, ‘nature’ means nearly the same as ‘Form or ‘Idea’: for the Form or Idea of a thing, as shown above, is also its essence. ‘” ( p 75 f)
“Thus the terms ‘nature’ and ‘race’ are frequently used by Plato as synonyms, for instance, when he speaks of the ‘race of philosophers’ and of those who have ‘philosophic natures’: so that both these terms are closely akin to the terms ‘essence’ and ‘soul’. ” ( p. 77)
Bij Plato al is de term “ras” gebonden aan dit idealistische denken. Naar mijn mening is veel van het huidige dualistische cultuur- en religie-denken en vorm van cultuurracisme.
Zie ook mijn veelgelezen blog “Racisme zonder ras“
[1] De onuitstaanbare leegte van links, Trouw 17-1-2004, http://www.civismundi.nl/Civis_Mundi_opinie/Cliteur_opinie_De_onuitstaanba/body_cliteur_opinie_de_onuitstaanba.html [2] Hutspot Holland, p. 182.
Tags: generaliseren, islam, karl popper, Marcel Hulspas, paul cliteur, racisme, stigmatiseren, Thierry Baudet
De onderste link werkt jammer genoeg niet.
Bijbel en Koran zijn in het verre verleden en met de menselijk literaire mogelijkheden van toen geschreven. Met de toen eigen gebruikelijke literaire term “woord van God”, gebruikt bij deze boeken, werd de door mensen van die tijd ongrijpbare en onvermijdelijke “stem van het geweten” bedoeld, waardoor men zich toen voelde “aangesproken”. Wil je dit soort ‘boeken’ begrijpen, zul je ze dan ook moeten lezen tegen het decor van tijd en cultuur, waarin ze zijn ontstaan. Dat maakt generaliseren sowieso al onmogelijk.
Om Bijbel en Koran echt te verstaan heb je in iedere tijd de, ook de moderne, mens met zijn toch weer -zeg maar- gegroeide zo moeilijk te duiden geweten nodig. Extremisten en terroristen mogen dan al de oude toen gebruikelijke gewetenstaal van gelijkhebberig geweld van het begin menen te mogen herhalen, een moderne moslim in een tijd van mensenrecht weet zich met zijn moderne geweten in de Koran aangesproken door de Warmhartige Allah met diens aandacht voor mensen en door zijn eenheid, Umma, in de moderne mensenwereld. De moderne christen zal in het “mensgeworden woord van God” met oude gelijkhebberigheid (en geweld) niet meer de voorwetenschappelijk gezags- en wonderJezus herkennen, maar zich “aangesproken” weten door de opvallende, ook in moderne wetenschap historisch bevestigde, menselijke Jezus met zijn geloof in een Abbagod en dus zijn aandacht voor iedereen, met name de zwakken, en zijn onstuitbaar geloof in een goede toekomst van onze wereld. De oude Bijbel en Koran hebben voor echt verstaan ook de moderne mens met ons ongrijpbaar onvermijdelijk geweten, “ons woord van God” (die term zal ons niet zo makkelijk meer over de lippen komen als toen!) nodig. Iedere tijd verhindert zo al helemaal, dat men Bijbel en Koran kan generaliseren! Waarheid waarmaken is wat anders dan waarheid hebben!
Joost zeer veel dank dat je de tijd hebt genomen voor deze mooie en uitvoerige reactie die mij helemaal uit het hart geschreven is!
Nog over generaliseren: iedereen doet het, wetenschappers en niet-wetenschappers.
Waar het om gaat is de principiële bereidheid om van generalisaties (idealiseringen) af te stappen en concreet te worden. Waar het ook om gaat is, de generalisaties subjectief te houden.
Wie zoals Cliteur en Baudet zijn eigen generalisaties als objectief begrijpt en probeert te verkopen is gevaarlijk bezig.
Selma, Het civismundi artikel staat blijkbaar nu niet meer op internet. Ik heb bij het zoeken op de titel alleen Fortuyn fans gevonden die ernaar linken en helemaal weg zijn van Cliteur.
Joost heel veel dank, het is nu vanavond te laat voor een reactie, ik kom morgen terug!
Ik ben er – na negen jaar gymnasium (a) en sindsdien bijna vijftig jaar piekeren – nog steeds niet achter waarom de onzin van Plato op het gym overal en nog steeds als lesmateriaal wordt gebruikt, terwijl er, zelfs aan de bètakant, praktisch niks wordt verteld over Aristoteles. Is het gek dat er dan nu nog zoveel “intellectuelen” zijn die denken dat filosofie bij Plato begint. En over die vent die zogenaamd op klaarlichte dag met een brandende lamp over straat zwierf wordt netjes niet verteld dat hij eigenlijk zich liep af te trekken om te tonen dat iedereen te schijterig was om er iets van te zeggen. Is het gym een erfenis van de Romeinse fascisten?
J de kat, niet eens. Ik vind het zeer belangrijk dat men de hele cultuurgeschiedenis kent, juist om problematische patronen en racisme te kunnen ontmaskeren. Hoe dan ook, overal waar men het platonisme tegenkomt is het oppassen geblazen. Aristoteles is trouwens om geen haar beter; wie Duits kan lezen kan dit nalezen in een van mijn Duitse teksten http://www.passagenproject.com/aristoteles.html.
@j de kat: Wat heeft Aristoteles dan zoal gepresteerd dat er op scholen aandacht aan hem besteed dient te worden? Het is nou juist aan Aristoteles te wijten dat iedereen denkt dat filosofie bij Plato begint (en bovendien een vertekend beeld van Plato heeft), dat men eeuwenlang is blijven denken dat de zon om de aarde draaide (terwijl sommigen van vóór zijn tijd heus wel beter wisten), etc. Beter zou men zijn invloed eindelijk eens uitwissen, opdat de klassieke oudheid zich in al haar kleurenpracht kan ontvouwen.
Schoolboeken werden(/worden?) inderdaad zwaar gekuist, wat aandoenlijk is maar verder niet echt een groot gemis. Degene die zich en publique aftrok was trouwens Diogenes van Sinope, een van de zgn. ‘kleine Sokraten’, niet Sokrates zelf.
Zie mijn antwoord op J de Kat.
Misschien zou ik ons allemaal kunnen vermaken met een bijtend boos Aristoteles-blog.
En Diogenes dat is nou juist degene die we als voorbeeld moeten nemen!
Ook een blogje waard als ik een tijd heb.
Je zou me vooral een groot plezier doen door wat skepsis tegenover Popper te betrachten. (Bv.: is het werkelijk zo zaligmakend als wetenschap zich niet met idealisme bezig mag houden. En als essentialisme uit den boze is, moeten we dan niet als de sodemieter Economie (Poppers eigen expertise) de status van wetenschap ontzeggen? Dat soort dingen.)
Joke, iedereen kan en moet bekritiseerd worden, ook Popper. Maar nu is het zo dat ik bij hem niets heb gelezen dat mij niet bevalt.
“Idealisme” betekent verschillende dingen. Er zijn vormen van idealisme, die ik vanzelfsprekend goedkeur. Daaronder valt veel van het subjectieve idealisme. Op het moment dat je je idealen als persoonlijke wensen en dromen kenmerkt is het helemaal prima. Baudet mag dromen van een christelijke of joods-christelijke samenleving of whatever. Het probleem is het objectiverende idealisme, dat beweert de werkelijkheid “objectief” te beschrijven.
“Objectief” idealisme is waardeloos al je het als eindpunt gebruikt. Als uitgangspunt mag je best generaliseren, als daarop dan de nuancering volgt.
Dus: OF je generaliseert vanuit een volkomen subjectief of ruimtelijk en tijdelijk precies omschreven standpunt (welke dus makkelijk bekritiseerbaar en toetsbaar is) , OF je nuanceert generaliseringen.
Het vermeend objectieve generaliseren keur ik af als potentieel racistisch, seksistisch etc.
Ik vind dat een wat vergaande conclusie. Vergeet niet dat het echte, problematische essentialisme dat van Aristoteles en de zijnen is, en dat de – jou (en mij) sympathieke – kleine Sokraten (de cynici en de cyrenaeici) net zo goed in de Platonische traditie staan – en die zijn toch bepaald niet racistisch of seksistisch. Extreme realisten, die geneigd zijn waarnemingen te verabsoluteren, dragen bovendien precies hetzelfde gevaar in zich.
Popper kwam uit dezelfde stal als Hayek, een van de belangrijkste grondleggers van het neoliberalisme. Het blijft vreemd hoe iemand in 1947 een boek uit kan brengen over de vijanden van de open samenleving zonder het over Hitler of Mussolini te hebben, maar wel over een filosoof van 2500 jaar geleden die geen vlieg kwaad deed. En later heeft hij ook nooit Hayek bekritiseerd, ondanks diens dubieuze politieke bemoeienissen.
Er is veel literatuur over het platonisme van Hitler. Als het om idealen gaat moet je toch echt bij de totalitaire gekken kijken.
Popper schreef over de filosofische achtergronden van de problematische 20e eeuw en komt mijns inziens terecht uit bij Hegel en bij Plato. Aristoteles volgt Plato in veel opzichten, behalve dat hij – anders dan Plato- de advocaat van het middelmaat is.
Ik weet niet veel over de verbinding Popper-Hayek.
Ik vind dat Popper gelijk heeft dat het Planoons essentialisme de kiem tot racisme in zich draagt.
“Ik weet niet veel over de verbinding Popper-Hayek.”
Maar Hayek zelf hoef ik niet te introduceren, toch? Zijn smerige rol bij de staatsgreep in Chili, zijn invloed op Reagan en Thatcher, de overeenkomsten met het objectivisme van Ayn Rand. Hayek was Poppers mentor, aan wie hij zijn aanstelling te danken had. Beiden komen uit de Weense economische school. Hans Achterhuis heeft er in zijn Popperlezing op gewezen dat Popper volledig blind was voor Hayeks machinaties: http://www.liberales.be/essays/achterhuisarmoede.
Naar mijn mening hebben Popper en Hayek alle idealisme verdacht gemaakt, waardoor het neoliberalisme een hoge vlucht kon nemen. Maar het meest symptomatisch is Hans Achterhuis zelf: die vond het van de week nodig om het utopisme van de SP aan te kaarten, in debat met Ronald van Raak. En in utopisme, zo leert Poppers dogma, schuilt immers hèt grote gevaar voor de open samenleving…
“Ik vind dat Popper gelijk heeft dat het Planoons essentialisme de kiem tot racisme in zich draagt.”
Kent het objectivisme (of hoe je de tegenhanger maar zou willen noemen) dat bezwaar dan soms niet?! En denk je werkelijk dat Poppers technocratische meetlat in staat zou zijn om daar zinvol onderscheid in te maken – nee toch? Hij zou juist zeggen: zo is de wereld nu eenmaal, het is gevaarlijk idealen daaromtrent te koesteren.