Wetenschap Kunst Politiek

De Duitse kranten staan er vol mee: Jeff Koons, “de meest succesvolle hedendaagse kunstenaar” (citaat Die Welt) wordt gevierd met drie tentoonstellingen te gelijk: in Basel in der Fondation Beyeler en in Frankfurt in der Schirn Kunsthalle (schilderijen) und im Liebieghaus (sculpturen).

“Popart tussen banaliteit en inspirerende brutaliteit” kopt Die Welt.

In Basel in der Fondation Beyeler zijn de drie series “The New”, “Banality” und “Celebration” te zien.

“The New” bevat readymades zoals schoonmaakapparatuur uit Koons vroege dagen.   “Banality” omvat traditioneel-ambachtelijk (in opdracht) gemaakte sculpturen van hout en porselein, die tot postmoderne iconen zijn geworden, zoals het beeldhouwwerk Ushering in Banality van Jeff Koons uit 1988.

Jhim Lamoree (Vrij Nederland 16-6-2012, Essay De wereld is decadent):

“Het beeld lijkt op een uitvergrote replica van een mierzoete snuisterij op het dressoir van tante Annie, een symbool van verstikkende burgerlijkheid. Het varkentje wordt ons als een cadeautje aangeboden, blinkend schoongewassen en met een strik om zijn nek. Twee engeltjes flankeren het beest en een jongetje lijkt het voort te duwen en zijn kont te kussen. een opgeblazen en door houtsnijders uitgevoerd schoorsteenbeeldje.Het varken gaat ons voor en leidt ons naar de banaliteit, zoals de titel vertaald kan worden. Daarmee was het beeldhouwwerk tijd en werkelijkheid ver vooruit, want de banaliteit is sindsdien zo ongeveer tot maatschappelijke norm verheven. “

In de reeks “Celebration”, waaraan Koons al bijna twintig jaar werkt, duiken de opvallende, materieel perfecte en gepolijste stalen sculpturen op, waarmee de kunstenaar in een bijna barokke manier de jeugd viert. De sculpturen worden in een intensief en “peperduur” (VN) proces verchroomd, gekleurd en gepolijst. De metershoge Balloon Dog van Koons hoort erbij net zoals een gigantisch rood hart, Sacred Hart. Bij deze serie hoort ook het barokke oranje/magenta paasei in kreukelige folie,  Baroque egg , dat nu drie jaar lang in de ingangshal van Musuem Boijmans staat.

 

 Ook uit de Celebrations-serie: “Tulips”

Jeff Koons irriteert.

Ten eerste omdat hij geen klassieke kunstenaar is, maar een kunstbedrijf runt met miljoenen omzet.

Ten tweede omdat hij elke kritische reflectie weigert. Zijn uitspraken in interviews lijken op statements en oneliners van managementgoeroes. Hij bekritiseert de consumptiemaatschappij niet – hij profiteert ervan en is er dol op. Hij zegt uitdrukkelijk niet intelligentie na te streven maar “cleverness“.

In het Frankfurter Liebieghaus wordt zijn werk op elke verdieping en in de tuin rondom de villa  geïntegreerd  in de bestaande collectie.  Zo staat een figuur van van Michael Jackson in zijn  gouden pak naast gedeeltelijk vergulde Egyptische dodenmaskers. Het doel: om te laten zien hoe Koons met motieven en vormen uit de kunstgeschiedenis omgaat, en hiervan gebruik maakt. In de serie “Statuary”  speelt hij op zijn manier op de barok aan en in “Antiquity” op de oudheid:
In het Liebieghaus staat er een stalen sculptuur die eruit ziet als een replica van de Venus van Willendorf,  als een reusachtige magenta ballon.

 

Die Welt schrijft kritisch:

“Er is echt helemaal niets aan Koon kwetsend. De geschillen met ex-partner Cicciolina, en hun slopende rechtszaken om hun zoon hebben geen sporen nagelaten in zijn werk.

Zijn kunst is een smalle wereld, die wordt uitgestippeld tussen crèche, peuterbad, slaapkamer en kinderfeestje.

Te puzzelen, te ontcijferen, te begrijpen valt er niets.”

De Süddeutsche Zeitung is scherp negatief over Koons, en spreekt van “holle hybris” en van de pure macht van het geld.

Terwijl de Duitse kranten overwegend (zeer) negatief zijn over Koons in het algemeen en de nieuwe tentoonstellingen in het bijzonder, verrast Hans den Hartog Jager met een artikel in de NRC van 26-7-2012  (“Jeff Koons’ extreemste goocheltrucs”) waarin hij Koons’  virtuoze spel prijst en de link aantoont die Koons legt met de kunstgeschiedenis. Volgens Hans den Hartog Jager is de gladde, banale en opgeblazen buitenkant van Koons’ werken een geraffineerde illusie die de toeschouwer tot nadenken en desillusie dwingt.

“Deze tentoonstellingen zijn gezamenlijk een groot, duizelingwekkend spel van echt en onecht, van glitter en verleiding en van werkelijkheid en verbeelding – wie ze heeft gezien weet ineens heel zeker dat illusie Koons’ hoofdthema is […]”

“…het oeuvre van die aalgladde verkoper begint langzaam uit te groeien tot een stalenboek van schilderkunstige illusies…”

Jeff Koons Kiepenkerl_-_Hirshhorn_Sculpture_Garden foto wikimedia commons

“In dat kader krijgen zelfs al die schijnbaar ordinaire glimmers en spiegelingen ineens een extra betekenis: Koons verwijst er (net als met die kreeft) welbewust mee naar de zeventiende-eeuwse stillevens, waarin weelde, spiegeling en het doorbreken van de tweede dimensie in een schilderij bij uitstek een vorm van verleiding-door-illusie waren.”

 

Illusie, misschien. Maar het geld dat Koons verdient is echt….

Voor velen is het des-illusionerende element bij Koons veel te zwak en krachteloos en veel te weinig overtuigend om van Koons een moderne kunstenaar te maken.

 

Maria Trepp

Tags: Basel, Frankfurt, Hans den Hartog Jager, Jeff Koons, Museum Boijmans